Ο ΛΟΦΟΣ ΜΕ ΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΜΥΣΤΙΚΑ

ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά- Εκπαιδευτικό πρόγραμμα

Θέμα: Ανακαλύπτοντας τα μυστικά της Αρχαίας Αγοράς.

Με αφορμή το βιβλίο : «Ο Λόφος με τα κρυμμένα μυστικά», του καθηγητή αρχαιολογίας Πάνου Βαλαβάνη.

Το χρονικό μιας αρχαιολογικής ανασκαφής ξετυλίγεται υπέροχα μέσα από εικόνες και λέξεις. Ένα ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο που, ενώ μοιάζει φανταστικό, θα μπορούσε να είναι πέρα για πέρα αληθινό εισάγοντας τα παιδιά στη μαγεία της Αρχαιολογίας που τους βοηθά να ανακαλύψουν σταδιακά την ιστορία της χώρας μας.

Το εκπαδευτικό πρόγραμμα προτείνει επίσκεψη στην Αρχαία Αγορά με την σχολική τάξη, με σκοπό την ενεργοποίηση όλων των αισθήσεων των παιδιών μέσα από δραστηριότητες που θα τα μεταφέρουν νοερά στην καθημερινή ζωή της αρχαίας Αθήνας για να γνωρίσουν τον τόπο όπου οι Έλληνες πολίτες έκαναν τις αγορές τους, εκεί όπου δίκαζαν, ψήφιζαν και φιλοσοφούσαν.

Στόχοι του προγράμματος:

1) Να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά και το πλούσιο πολιτιστικό περιβάλλον μέσω μιας βιωματικής δραστηριότητας. 2) Γνωρίζουμε και κατανοούμε καλύτερα την πολιτιστκή κληρονομιά, ευαισθητοποιώντας τα παιδιά στην προστασία των μνημείων, που είναι ευθύνη όλων μας.

Μια φανταστική ανασκαφή αποτελεί την αφορμή ώστε τα παιδιά να προσεγγίσουν βιωματικά την ιστορία του τόπου τους, το εμπόριο, τη διοίκηση, τη δημοκρατία αλλά και την τέχνη και την θρησκεία των προγόνων τους. Πώς ήταν η ζωή των ανθρώπων στην Αρχαία Ελλάδα, τα μικροεπαγγέλματα, τα μεγάλα έργα. Ποιός ήταν ο ρόλος του πολίτη; Πώς γυμνάζονταν οι νεαροί Αθηναίοι; Με ποιο τρόπο έκαναν τις αγοραπωλησίες τους. Πώς συνάζονταν στη συνέλευση της Εκκλησίας του Δήμου και ψήφιζαν; Πώς δίκαζαν και πού;

Όλα αυτά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι όπου μετατρέπονται σε έμπορους και αγοραστές και μαθαίνουν τον τρόπο αγοραπωλησιών καθώς και τον τρόπο πληρωμής.

Επίσης συνειδητοποιούν την αξία του δημοκρατικού πολιτεύματος μέσα από το σύστημα διοίκησης παίρνοντας μέρος σε μια υποθετική δίκη.

Λεπτομέρειες του προγράμματος

Διάρκεια : 90΄

Ηλικίες: γ, δ, ε΄ Δημοτικού

Αριθμός παιδιών: Μέχρι 25

1) Είσοδος στον χώρο – Γνωριμία – Εισαγωγή

Μπαίνοντας στον χώρο της Αρχαίας Αγοράς θα μαζευτούν όλοι σε έναν κύκλο (στο θεατράκι ή σε κάποιο άλλο ανοιχτό σημείο) για να γνωριστούμε με ένα απλό ρυθμικό παιχνίδι ώστε να αναγνωριστούμε, να έρθουμε σε επαφή με το καινούργιο περιβάλλον και να γίνουμε ομάδα.

Μια ομάδα που θα ανακαλύψει τα κρυμμένα μυστικά της Αρχαίας Αγοράς, έχοντας ως βοηθούς τα αρχαιολογικά ευρήματα και τις ιστορικές διηγήσεις, που αφορούν την πιο φημισμένη εποχή της αρχαίας Αθήνας, τον 5ο π.Χ αι., όταν η Αγορά ήταν κυριολεκτικά η καρδιά της πόλης. Μιάς πόλης που βρισκόταν στην απόλυτη ακμή της!

Στο σημείο αυτό δίνουμε στα παιδιά τις απαραίτητες πληροφορίες για την εποχή, μια γενική εικόνα της Αρχαίας Αγοράς, όπως ήταν τότε κα αναφερόμαστε στον σπουδαίο ρόλο και τις δραστηριότητες που στέγαζε.

2) Το εμπόριο

Ο χώρος στα βορειοανατολικά της Αγοράς ήταν αφιερωμένος στο εμπόριο. Εκείνη την εποχή τα μαγαζιά ήταν υπαίθρια και τα προϊόντα τα τοποθετούσαν πάνω σε πάγκους. Έμοιαζε δηλαδή η Αγορά με την σημερινή λαϊκή αγορά των σύγχρονων πόλεων.

Παιχνίδι:

Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες. Οι έμποροι και οι αγοραστές.

Οι έμποροι θα πρέπει να πουλήσουν όλο το εμπόρευμα τους χρησιμοποιώντας την πειθώ και ην φωνή τους, κάνοντας έτσι αντιστοιχία με το σύγχρονο βίωμα τους, την δική μας λαϊκή αγορά. Κάποιοι έμποροι θα πωλούν προϊόντα που δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα και οι αγοραστές θα πρέπει να μαντέψουν ποια είναι και να τα αποφύγουν.

Οι αγοραστές θα έχουν ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό (δραχμές και οβολούς του 5ου π.Χ.αι.) και με αυτό θα πρέπει να καταφέρουν να αγοράσουν ένα ισορροπημένο γεύμα της αρχαιότητας.

3) Η Διοίκηση και η Δημοκρατία

Βρισκόμαστε στον χώρο όπου ήταν τα αγάλαματα των επωνύμων ηρώων και δίνουμε στα παιδιά τις απαραίτητες πληροφορίες.

Αυτά τα αγάλματα παρίσταναν τους 10 μυθικούς ήρωες, από τους οποίους πήρε το όνομα της η καθεμιά από τις 10 φυλές των Αθηναίων. Στη βαση των αγαλμάτων αναρτούσαν πινακίδες ανακοινώσεων,  στρατολογικούς καταλόγους κ.α

Δίνουμε επίσης πληροφορίες για την συμμετοχική δομή του διοικητικού συστήματος των Αθηναίων και αναφερόμαστε και στα υπόλοιπα κτίρια που σχετίζονται με το θέμα: το Βουλευτήριο, το Μητρώο, τον Θόλο, τα Δικαστήρια.

Επιμέρους στόχος: Να μεταφέρουμε στα παιδιά μια κατανοητή εικόνα του συστήματος της Δημοκρατίας –όπως λειτουργούσε τότε- το οποίο βασιζόταν στην ισότητα, της ελευθερία, την συμμετοχή και την ευθύνη των πολιτών.

Παιδιά αυτής της Δημοκρατίας ήταν οι νόμοι και το σύστημα Δικαίου της αρχαίας Αθηνας, το οποίο θα γνωρίσουμε βιωματικά με ενα παιχνίδι.

Παιχνίδι:

Κληρώνονται από τα παιδιά 7 δικαστές και επιλέγουν την φυλή στην οποία θα ανήκουν. Ένα παιδί παίρνει τον ρόλο του κατηγόρου και ένα άλλο του κατηγορούμενου. Οι υπόλοιποι παραμένουν θεατές.

Δίνεται ένα αμφιλεγόμενο σενάριο αντιδικίας όπου κατήγορος και κατηγορούμενος έχουν ίσο χρόνο για να υπερασπίσουν τη θέση τους.

Ο χρόνος καθορίζεται από μια κλεψύδρα όπως ακριβώς γινόταν και τότε. Οι δικαστές θα αποφασίσουν και αυτός που θα χάσει τη δίκη θα γίνει ο Σκύθης αστυνομικός, που με μια κόκκινη κορδέλα, -όπως και τότε- θα μας οδηγήσει στην επόμενη στάση του ταξιδιού μας...

4) Μύθος –Τέχνη- Θρησκεία.

Βρισκόμαστε στον ναό του Ηφαίστου (που στην πραγματικότητα ήταν αφιερωμένος και στην Αθηνά). Στο σημείο αυτό θα αναφερθούμε στον λόγο που λατρεύονταν οι συγκεκριμένοι Θεοί – ο Ήφαιστος και η Αθηνά- στον Ναό. Πρόκειται για ένα ακόμη «μυστικό» που θα μας αποκαλύψει το πλήθος από τα εργαστήρια αγγειοπλαστικής και τα μαγαζιά των σιδηρουργών που βρίσκονταν εκεί κοντά. Οι αγγειοπλάστες τιμούσαν την Θεά Αθηνά και οι σιδηρουργοί τον Ήφαιστο.

Παιχνίδι:

Μυθολογικά αινίγματα και μυστικά. Τα παιδιά θα πρέπει να απαντήσουν σε απλές ερωτήσεις και αινίγματα παρμένα από τη μυθολογία και να συμπληρώσουν ένα μυθολογικό χάρτη, που θα μας αποκαλύψει το όνομα του ήρωα του οποίου οι άθλοι αναπαρίστανται στις μετώπες του ναού (και έτσι κατά λάθος ονομάστηκε Θησείο...).

5) Επιστροφή –Αποχαιρετισμός

Μετά από αυτό το μαγικό ταξίδι γεμάτο καινούργιες γνώσεις και εμπειρίες, θα μαζευτούμε πάλι, όπως ξεκινήσαμε σε έναν κύκλο (στο θεατράκι) και θα κάνουμε μια αναφορά στο βιβλίο που ήταν η έμπνευση για αυτό το ταξίδι.

Σημείωση:

Ανάλογα με τον χρόνο, υπάρχει και η δυνατότητα να κάνουμε μια εικαστική δραστηριότητα. Να ζωγραφίσει ο καθένας τον λοφο με τα δικά του «κρυμμένα μυστικά», έχοντας ως εμπνευση το εξώφυλλο του βιβλίου.

Ένας λόφος που στην κορυφή του υπάρχει αυτό που βλέπουμε αλλά κρύβει στο σώμα του τα σημάδια του παρελθόντος : χαρές, λύπες, τον χρόνο που κυλάει, την καταστροφή και την δημιουργία.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ

Κύριο μέρος

Συζήτηση – Παρουσίαση

Γνωριμία με τα παιδιά και μέσα από ερωταποκρίσεις μπορούν τα παιδιά να κατανοήσουν την αναγκαιότητα της επιστήμης της Αρχαιολογίας.

Τι είναι ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά;

Αναλύουμε το έργο του αρχαιολόγου ο οποίος καλείται να σκάψει έναν λόφο που έχει σχηματιστεί από τα διαδοχικά επίπεδα της δημιουργικής ενέργειας αλλά και των  δυνάμεων της καταστροφής σε ένα χαρακτηριστικό ελληνικό τοπίο. Το τοπίο είναι τόσο βολικό για τις ανάγκες των ανθρώπων, που αυτοί έρχονται και κατοικούν εκεί, δημιουργώντας τα μεγάλα και μικρά έργα τους. Όμως συνεχώς παραμονεύουν οι δυνάμεις της καταστροφής, πόλεμοι, πλημμύρες, φωτιά, εχθροί, που μετατρέπουν τα ανθρώπινα έργα σε ερείπια.

Τι είναι η ανασκαφή και τι η στρωματογραφία.

Τα στρώματα αυτά των ερειπίων συγκεντρώνονται το ένα επάνω στο άλλο σχηματίζοντας έτσι έναν λόφο, που στα σπλάχνα του κρύβει και φυλάει τα μυστικά των ανθρώπων που έζησαν και δημιούργησαν σε κάθε περίοδο, με έναν ιδιαίτερο κάθε φορά τρόπο. Όλα αυτά αποκαλύπτονται όταν ένας αρχαιολόγος διαπιστώνει το ενδιαφέρον αυτού του λόφου, ξεκινάει την ανασκαφή και αποκαλύπτει ένα ένα τα στρώματα, βρίσκει τα κατάλοιπα της ζωής των ανθρώπων κάθε εποχής, αναπλάθει τις ιστορίες τους και στο τέλος γράφει την μεγάλη ιστορία αυτού του σπουδαίου και παράξενου τόπου που λέγεται Ελλάδα.

Ανάλυση των ιστορικών περιόδων που κρύβει ο λόφος.

Δραστηριότητες-βιωματική συμμετοχή των μαθητών στην έρευνα

Α. Κατασκευές

Νεολιθική εποχή

Προϊστορικό κολιέ

Με κοχύλια και πετραδάκια που έχουν φυσική τρύπα, περνώντας τα με βελόνα και κλωστή φτιάχνουμε ένα προϊστορικό κολιέ.
Αποτύπωμα χεριού

Υλικά : ένα κομμάτι χαρτόνι, ένα καλαμάκι και τριμμένη χρωματιστή κιμωλία.

Περνάμε το χαρτόνι με ένα βρεγμένο πανί και στη συνέχεια γεμίζουμε το καλαμάκι με την κιμωλία. Ακουμπάμε την παλάμη μας στο βρεγμένο χαρτόνι και φυσάμε την κιμωλία στον κενό χώρο. Όταν στεγνώσει το χαρτόνι θα έχουμε ένα αποτύπωμα παρόμοιο με εκείνο που ζωγραφιζαν οι προιστορικοί άνθρωποι.

Ρωμαϊκή εποχή

Ομαδικό παιχνίδι με φωτογραφίες

Κάθε μαθητής φέρνει μία φωτογραφία του. Μπορούμε να κόψουμε τα κεφάλια και να τα αλλάξουμε από φωτογραφία σε φωτογραφία, όπως έκαναν και στα αγάλματα οι Έλληνες των Ρωμαϊκών χρόνων.

Βυζαντινή εποχή

Φτιάχνουμε ψηφιδωτό

Υλικά: Χρωματιστά χαρτόνια

Από το χρωματιστό χαρτόνι κόβουμε μικρές, ιδίου μεγέθους ψηφίδες. Σχηματίζουμε το περίγραμμα του έργου πάνω στο χαρτί και κολλάμε τις ψηφίδες στην κατάλληλη θέση.

Β. Αυτοσχεδιασμοί- Κατανόηση της λειτουργίας της Εκκλησίας του Δήμου στην κλασική αρχαιότητα.

Στήνουμε μία αγορά όπου ο  κάθε έμπορος διαλαλεί τα προϊόντα του και οι πελάτες διαλέγουν τα καλύτερα.

Ομαδικό παιχνίδι

Οργανώνουμε μία Εκκλησία του Δήμου και αποφασίζουμε σχετικά με την επόμνη εκπαιδευτική εκδρομή της τάξης σας.